नयाँ वर्ष २०८२ को अवसरमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहले सार्वजनिक रूपमा दिएको भिडियो सन्देशले नेपाली समाजमा गहिरो बहस र विचार–विमर्शको वातावरण सिर्जना गरेको छ। राष्ट्रको वर्तमान अवस्था, नागरिकको चित्कार, युवा पलायन, अराजकता र भ्रष्टाचारप्रति व्यक्त गरिएको उनको चिन्ताले धेरै नेपालीको भावनालाई प्रतिध्वनित गरिदिएको छ। संक्षिप्त तर गम्भीर स्वरमा दिइएको यो अभिव्यक्तिले केवल शुभकामना मात्र होइन, राष्ट्रिय एकता, स्थिरता र समृद्धिको दिशामा देशलाई पुनः मार्गदर्शन गर्ने एक सशक्त सन्देश पनि दिएको छ।

पूर्वराजाले नेपालीहरूबीच द्वन्द्व, अविश्वास र ध्रुवीकरणको स्थितिबाट राष्ट्रलाई जोगाउनुपर्ने आवश्यकता औंल्याएका छन्। उनका शब्दहरू—“नेपाली–नेपालीबीच द्वन्द्व नहोस्, परस्पर अविश्वास र हिंसाको स्थिति नबनोस्”—ले आजको विषम राजनीतिक वातावरण र सामाजिक तनावलाई सम्बोधन गर्छ। यस्तो अवस्थामा उनले ‘एक नेपाल, एक नेपाली’ को भावना पुनः बलियो बनाउनु आवश्यक रहेको सन्देश दिएका छन्।

राजसंस्थाले विगतमा निभाएको राष्ट्रियताको पहरेदारको भूमिकालाई स्मरण गराउँदै उनले पुनः जनताको सेवामा समर्पित हुने इच्छाशक्ति प्रकट गरेका छन्। संवैधानिक राजसंस्था र बहुदलीय प्रजातन्त्रप्रतिको उनको अटल विश्वासले स्पष्ट गर्छ कि उनी आधुनिक प्रणालीसँग सहकार्य गर्न तयार छन्। यसले राजसंस्थालाई समावेशी लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा स्थायित्व र समन्वयको एक महत्त्वपूर्ण अङ्गको रूपमा पुनः विचार गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ।

नेपालमा हाल भइरहेको आन्दोलन, प्रदर्शन, हिंसा र आगजनीजस्ता घटनाहरूले जनआक्रोश झल्काउँछ। पूर्वराजाले नागरिक स्वतन्त्रताको सम्मान गर्दै जनगुनासोलाई सुन्ने संस्कृति विकास गर्नुपर्नेमा जोड दिएका छन्। उनले वर्तमान राजनीतिज्ञ र सत्ताधारी वर्गप्रति अप्रत्यक्ष रूपमा प्रश्न उठाउँदै भनेका छन्—“हामी अस्थिरता, विपन्नता र भ्रष्टाचारको अन्त्य चाहन्छौं।” यसमा उनले आफ्ना विचार जनताको भावना अनुरूप अभिव्यक्त गरेका छन्।

उनको सन्देशमा सबैभन्दा प्रेरणादायी अंश भनेको युवाप्रति गरिएको आह्वान हो। “स्वदेश फर्क, स्वदेश नै स्वर्ग” भन्ने अभियानले वैदेशिक रोजगारीमा गएका लाखौं नेपाली युवाको संवेदना छुन्छ। उनीहरूलाई देशमै अवसर दिनु, स्वदेशी स्रोतसाधनको उपयोग गर्दै आत्मनिर्भर अर्थतन्त्रको निर्माण गर्नु आजको आवश्यकता हो। पूर्वराजाले आत्मनिर्भर नेपाल निर्माणमा सबै नागरिकको साझा प्रयास आवश्यक रहेको बताएका छन्।

शिक्षा, स्वास्थ्य, प्रशासन र प्रविधिको क्षेत्रमा सुधारको आवश्यकता औंल्याउँदै उनले सुशासन र भ्रष्टाचारमुक्त प्रशासनलाई प्रमुख प्राथमिकताको रूपमा प्रस्तुत गरेका छन्। यो कुरा आजका लाखौं नागरिकहरूको चाहना हो, जुन उनीहरूले राजनीतिमा निराशा देख्दा व्यक्त गर्छन्। यही निराशा र असन्तुष्टिलाई सम्बोधन गर्दै उनले ‘राष्ट्रिय एकता र सहकार्य’ को विकल्प नभएको बताएका छन्।

पूर्वराजाको सन्देश कुनै राजनैतिक दलको विपक्षमा हैन, बरु समस्त राजनीतिक प्रणालीलाई आत्मसमीक्षा गर्न प्रेरित गर्ने हो। उनले प्रत्यक्ष रूपमा राजसंस्थाको पुनर्स्थापनाको माग नगरे पनि सन्देशको भाव र आशय त्यहीतर्फ इंगित गर्दछ। अहिलेको परिस्थिति हेर्दा धेरै नागरिकले राजसंस्थालाई एक स्थिर शक्ति, राष्ट्रियताको प्रतीक र सन्तुलन कायम राख्ने संयन्त्रको रूपमा हेर्न थालेका छन्।

नेपाल जस्तो बहुजातीय, बहुभाषिक र बहुसांस्कृतिक मुलुकमा राष्ट्रिय एकता कायम राख्न सशक्त राष्ट्रप्रमुखको भूमिका अपरिहार्य हुन सक्छ। हालको अस्थिरताको अवस्थामा जनताले स्थायित्वको खोजी गरिरहेका छन्। यो पृष्ठभूमिमा पूर्वराजाको अभिव्यक्ति बहसको नयाँ द्वार खोल्ने संकेत हो।

नेपालको इतिहासमा राजसंस्था सधैं राष्ट्रियता र सांस्कृतिक पहिचानको संरक्षकको रूपमा रहेको छ। यतिबेला जब देश विभिन्न चुनौतीहरूमाझ छटपटिरहेको छ—राजनीतिक अस्थिरता, वैदेशिक प्रभाव, सामाजिक विभाजन, र नेतृत्वप्रति जनआस्था कमजोर हुँदै गएको सन्दर्भमा—राजसंस्था एक ‘आवश्यक विकल्प’ को रूपमा पुनः चर्चामा आउनु अस्वाभाविक होइन।

पूर्वराजाको यो अभिव्यक्तिले शान्तिपूर्ण, समावेशी र सहकार्यमा आधारित राष्ट्र निर्माणको मार्गचित्र प्रस्तुत गर्छ। उनी स्वयंलाई जनभावनाको प्रतिनिधि र सेवकको भूमिकामा राख्न चाहन्छन्, जुन नेतृत्वको गुण हो। एक सशक्त, संवेदनशील र समावेशी राष्ट्रको लागि यस्तो सोच र नेतृत्व आवश्यक देखिन्छ।

अबको प्रश्न भनेको नागरिक समाज, राजनीतिक दलहरू र सिंगो मुलुकले यो सन्देशलाई कसरी ग्रहण गर्छन् भन्ने हो। के हामी यसलाई एक सकारात्मक बहसको सुरुवातको रूपमा लिनेछौं? के राजनीतिक दलहरू जनभावनालाई प्राथमिकतामा राखेर सहकार्यतर्फ अघि बढ्नेछन्? यी प्रश्नहरूको उत्तर समयसँगै प्रष्ट हुँदै जाला।

तर एक कुरा निश्चित छ—पूर्वराजाको सन्देशले राष्ट्रियता, सहकार्य र स्थायित्वको विषयमा गम्भीर बहसको ढोका खोलेको छ। आजको नेपालमा यिनै मूल्यहरू आवश्यक छन्, र यदि राजसंस्थाले यिनै मूल्यहरूको प्रतिनिधित्व गर्न सक्नेछ भने, त्यसको भूमिका गहिरो र अर्थपूर्ण बन्न सक्छ।